روانشناسی خانواده-روابط

روان‌شناسي خانواده در پرتو كلام معصومان ـ عليهم السلام ـ

 زنان، به روابط كلامي حساس‌ترند و رواني كلام آنان از كودكي بيش از مردان است. زنان، بيشتر دنبال اتكا به مردان و وابستگي عاطفي به آن‌ها هستند و مردان مي‌خواهند تكيه‌گاه باشند و اقتدار خويش را حفظ كنند. زنان، براي دريافت هديه از سوي همسر، حساس‌ترند و اين امر را دليل توجه همسر مي‌دانند. در مقابل، مردان با دادن هديه، دنبال جلب رضايت همسر هستند و دريافت هديه برايشان كمتر اهميت دارد. امثال اين تفاو‌ت‌ها كم نيست. ما بيشتر به تفاوت‌هاي مؤثر در روابط زن و شوهر اشاره كرديم.

زن و شوهر در سال‌هاي  اول زندگي مشترك، لازم است در مرتبه نخست اين تفاوت‌ها را بشناسند. پس از شناخت نيز نبايد انتظار داشت. از لحاظ رواني همسر كاملاً با انسان هماهنگ باشد. اين ويژگي‌ها، متناسب با مسؤوليت‌هاي زن و مرد در طبيعتشان قرار داده شده است. اگر هر يك از زوجين به ويژه مرد - بخواهد همسر را تغيير دهد تا مانند خود كند، به شخصيت او آسيب خواهد رساند. شايد برخي روايات در توصيف زن و مرد1 به پذيرش تفاوت‌ها - به ويژه از سوي مرد-  اشاره داشته باشد.

بنابر اين، هر يك از مرد و زن لازم است برخي ويژگي‌هاي طرف مقابل را بپذيرد و خود را با او هماهنگ كند. البته به دلايل متعدد زن و مرد، دو جنسيتي هستند و شخصيت آنها زمينه‌هايي هر چند ضعيف از جنس مخالف را دارا است؛ از اين رو مي‌توانند هماهنگي و سازگاري با همسر را در خود ايجاد كنند.

 

اصل دوم:

معاشرت به معروف

ملاك مهم در روابط زن و شوهر، توجه به شرايط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي هر جامعه و نحوه پسنديده روابط در آن جامعه است. قرآن، ملاك مطلوبيت اين روابط را معاشرت به معروف تعبير مي‌كند.2در قرآن، كلمة «معروف»3  بيش از بيست بار براي جنبه‌هاي مختلف روابط خانوادگي به كار رفته كه چگونگي روابط زن و شوهر از مهم‌ترين اين جنبه‌ها است.

«معروف»، آداب و شيوه‌هاي مناسب رفتاري در هر جامعه است؛ به عبارت ديگر هر عملي است كه افكار عمومي، آن را رفتاري شناخته شده و مأنوس بداند و با ذائقه اهل هر اجتماع سازگار باشد.4 در يك بررسي دقيق‌تر، معروف، رفتاري است كه مردم يك جامعه مي‌پسندند و با شريعت و طبع و ذوق انسان مخالفت نداشته باشد. بر اين اساس، لازم است زن و شوهر در روابط كلامي به صورت پسنديده هر جامعه با هم صحبت كنند و احترام و بزرگداشت آن‌ها برابر هم، بر اساس معروف باشد. توجه به نيازهاي عاطفي نيز بايد اين گونه باشد. تأمين نيازهاي اقتصادي خانواده نيز چنين ملاكي دارد. در اين رابطه، الگوي رفتاري اولياي دين كه در همه ابعاد، انسان‌هاي كامل بودند، مي‌تواند براي همه خانواده‌ها درس باشد. آنان، براي حريم خصوصي همسرانشان احترام قائل بودند،5 مطابق ميل آن‌ها خود را زينت مي‌كردند؛ لباس مي‌پوشيدند6 و همسران را در تهيه وسايل خانه و آراستن آن، آزاد مي‌گذاشتند. همه  اين موارد، در محدودة شرع و عرف پسنديده زمان آنها بوده بنابراين، زن و مرد لازم است، شيوه‌هاي مناسب رفتاري و برخورد مناسب با همسر را بياموزد و بر اساس ميل و علاقه آنها7 در چارچوب قوانين شرع زندگي خود را تنظيم كنند.

 

پی‌نوشت‌ها:
نويسنده: محمدرضا سالاري‌فر
ـــــــــــــــــــــ

1 . مانند اين روايت: «انما مثل المرأه مثل الضلع المعوج ان تركته انتفعت به وان اقمته كسرته» (وسائل الشيعة، ج14، ص123).

2 . «و عاشروهن بالمعروف» (سوره نساء: 19).

3 از جمله سوره بقره:180، 228، 229، 231، 234 ، سوره نساء: 19،25 ، سوره ممتحنه: 12 و سوره طلاق: 2 و 6.

4. تفسير الميزان، ج2، ص232.

5. كافي، ج6، ص 448 ؛ بحارالانوار ح46، ص 293.

6 . بحارالانوار، ج46، ص102، ص298.

7 . «المومن يأكل بشهوة عياله (اهله) و المنافق يأكل اهله بشهوتة» (وسائل الشيعة، ج15، ص250).